Ованес Туманян

Ованес Туманян

1869-1923

Ованес Тадевосович Туманян родился 7 (19) февраля 1869 года и селе Дсех «Дорийского (ныне Туманянского) района Армении. Начальное образование получил в селе Джалалоглы. В 1883-87 годах учился в Тифлисской армянской гимназии Нерсисян. Гимназию не окончил. Нужда заставила работать в армянской духовной консистории и в армянском издательском обществе (Тифлис).
Начал писать Ованес Туманян в середине 80-х годов. Наряду со стихами и поэмами Туманяна многое значат для новой армянской литературы также и его проза, его публицистика. Ованес Туманян умер от рака 23 марта 1923 года в Москве, похоронен в Тифлисе.

Прочитайте сказку Кувшин с золотом.

Попробуйте пересказать события сказки, и ответьте на вопросы:

1. чем понравилась тебе эта сказка? В том что какие они честные и добрые.
2. кто герои этой сказки?Ованес Туманян
3. чему учит сказка? Что нужно зря не говорить плохое а посмотреть внимательно и быть добрым и честным.
4. Посмотрите мульт.

Եղիշե Չարենց

Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,
Բոլորը թափվել են փողոց.
Լսո՞ւմ եք անուշ մի զնգոց —
Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն։

Դյութում են շրթերը վարդե,
Սրտերը կրակ են ու բոց-
Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,
Բոլորը թափվել են փողոց։

Հարցեր, առաջադրանքներ

1․ Ներկիր այն տողերը, որոնք հուշում են, որ  գարուն է:
2. Ի՞նչ տրամադրություն է արտահայտված բանաստեղծության մեջ: գարնանային տրամարություն
3. Բանաստեղծությունը կարդա այնպես, որ հնչի՝ ա) տխուր, բ) հիացական, գ) վախեցած
4. Ինչպիսի՞ն կարող է լինել գարունը՝ կանաչ, թիթիզ….շարունակիր։ գեղեցիկ, տաք, մռսկան, ծաղկուն,արևային, լուսավոր, թարմեցնող։
5. 4-րդ առաջադրանքից ընտրիր մեկ բառակապակցություն, դարձրու վերնագիր. պատմիր այդ գարնան մասին:

Արևային գարուն

Շուտով գարուն է գալու։ Գարունը կլինի արևային և տաք։ Բոլոր երեխաները իջնելու են բակ խաղալու։ Ծառերի վրա սպիտակ, գեղեցիկ ծաղիկներ են աճելու

Թեմա՝ Կոտորակ

Առաջադրանքներ

1. Պատկերներից յուրաքանչյուրի գունավորված մասերը և չգունավորված մասերը ներկայացրու՛ կոտորակների տեսքով:

1. Ամբողջը բաժանված է 50 հավասար մասերի: Կոտորակի տեսքով ներկայացրո՛ւ այդ մասերից 5-ը, 12-ը, 24-ը, 35-ը, 48-ը:
   5/50, 12/50, 24/50, 35/50, 48/50
2. Ամբողջը բաժանված է 60 հավասար մասերի: Կոտորակի տեսքով ներկայացրո՛ւ այդ մասերից 1-ը, 12-ը, 24-ը, 35-ը, 48-ը:
3. 1/60, 12/60, 24/60, 35/60, 48/60.
4. Գտի՛ր նշված թվի մասը
   • 35-ի 3/7 մասը-15
   • 420-ի 5/6 մասը-350
   • 180-ի 5/9 մասը100
   • 2000-ի 9/10 մասը1800
   • 140-ի 5/7 մասը100
   • 100-ի 5/5 մասը100
5. Հաշվի՛ր
   • 415 կգ-ի 2/5 մասը-166
   • 480 դրամի 5/6 մասը-400
   • 18ժ-ի 2/3 մասը-12
   • 320 լ-ի 6/8 մասը-240
   • 510 մ²-ու 2/17 մասը-60
   • 480 կմ-ի 5/16 մասը-150
6. Աննա գնել էր 800 գ կարագ: Տորթի համար օգտագործվեց այդ կարագի 3/5 մասը: Որքա՞ն կարագ օգտագործվեց տորթի համար: 480
7. Սոնան կարդացել է 126 էջանոց գրքի 5/6 մասը: Քանի՞ էջ է նա այդ գրքից կարդացել և քանի՞ էջ է մնացել կարդալու:105
8. Ավտոմեքենան պետք է անցներ 180 կմ ճանապարհ: Ճանապարհի 2/3 մասն անցնելուց հետո քանի՞ կիլոմետր կմնա նրան դեռ անցնելու: 60
9. Ջրավազանում կար 800 լ ջուր: Այգին ջրելու համար պապիկն օգտագործեց այդ ջրի երեք քառորդ մասը: Որքա՞ն ջուր մնաց ջրավազանում:200
10. 1 ժամում ծորակից լցվում է 600 լ տարողությամբ ջրավազանի ¼ մասը: Նույն ծորակից  որքան ջուր ջրավազան կլցվի 2 ժամում:300

Շաբաթվա ընթերցարան

2․ Շաբաթվա ընթերցարանը․ Հովհաննես Թումանյան «Մայրը», կարդալ տեքստը, բլոգում կատարել առաջադրանքները։

1.Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝   լրացնելով բաց թողած տառերը: Զվարթ, քաղցր,վերադարձնել,իջավ․

2.Ի՞նչ է նշանակում ծղրտալով բառը.

ա/ ծիծաղելով
բ/ թռչկոտելով
գ/ ճչալով
դ/ մկկալով

3. Դու՛րս գրիր տեքստում ընդգծված բառերը ̀ դիմացը  գրելով  դրանց  հոմանիշները  (իմաստով մոտ  բառեր): Դեպքից-պատահար, ուրախ-զվարթ,վայրկյանին-նույն րոպեյին,զիլ-սուր,
4. Տեքստից դու՛րս գրիր եզակի թվով չորս գոյական (առարկա ցույց տվող բառ) և դարձրու՛ հոգնակի:զրույց-զրույցներ, տարի-տարիներ,ճուտ-ճտեր, մայր-մայրեր։

Օրինակ՝ ծառ-ծառեր

6. Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ բաց է թողած կետադրական նշան: Լրացրո՛ւ:  Էս դեպքից  հետո, ես չեմ մոռանում էն գարնան իրիկունը:,  Ձու էր ածել, ճուտ էր հանել ու ամբողջ օրը ուրախ ճչալով, թռչում, կերակուր էր բերում իր ճուտերին։,Բայց հենց էդ վայրկյանին, որտեղից որ է, դուրս պրծավ մեր կատուն, վեր թռցրեց փոքրիկ ճուտը։, Ծիծեռնակը դատարկ կատվին որ տեսավ, մի զիլ ծղրտաց ու թռավ, իջավ դիմացի ծառի ճյուղին։

7.Դու՛րս գրիր ստեղծագործության գլխավոր իմաստն արտահայտող նախադասությունը:Շատ տարիներ են անցել, բայց ես չեմ մոռանում այն գարնան իրիկունը, երբ ես առաջին անգամ իմացա, որ ծիծեռնակի մայրն էլ մայր է, ու սիրտն էլ սիրտ է, ինչպես մերը:

8.Ի՞նչ սովորություններ ունեն ծիծեռնակները:աշնանը գնում էր, գարնանը ետ գալի, ու նրա բունը միշտ կպած էր մեր սրահի օճորքին։

9.Ծիծեռնակի ո՞ր ճուտը կատվի զոհը դարձավ.

ա/ամենից փոքրը կամ ամենից անկարգը

բ/ ամենից անվախը կամ ամենից չարաճճին

գ/ ամենից մեծը կամ ամենից հնարամիտը

դ/ ամենից անզգույշը կամ ամենից սովածը

10.Ի՞նչ պատահեց ծիծեռնակին, երբ տեսավ դատարկ կատվին.

ա/թռավ-գնաց, որպեսզի կերակուր բերի

բ/ հանգիստ նստեց ծառի ճյուղին

գ/ քարի կտորի նման ցած ընկավ ճյուղից

դ/ ծլվլում էր երդիկին

11.Ինչո՞ւ երեխաները չկարողացան փրկել ծիծեռնակի ձագին:Որովհետև կատուն մտավ ամբարի տակ։

12.Վերականգնի´ր «քանդված» առած-ասացվածքները:

Գիտունի հետ քար քաշիր,1            4 սուտը աշխարհը կքանդի

Լեզուն չլիներ,  2                                   3 խրատն ինչ կանի չարին

Անձրևն ինչ կանի քարին,3                   2 ագռավները աչքերը կհանեին

Մինչև ճիշտը գա,  4                             1 անգետի հետ փլավ մի կեր

13. Ղազարոս Աղայանը ծիծեռնակների մասին ունի մի բանաստեղծություն «Հիշողություն» վերնագրով, կարդա այդ բանաստեղծությունը:

Ответьте на вопросы:

 “Шоколадный торт”

• У кого был день рождения: у мальчика или девочки? Мальчик
• Какие подарки получил мальчик? настольную игру «Хоккей», книгу, фломастеры.
• Что он сказал гостям? что ему не понравилось
• Кого пригласил мальчик к столу? Витя, Колька и Лиля
• Почему гости не веселились и рано ушли? Потому что они расстроились что ему не понравились подарки.
• Чем не угодил им мальчик? Ему не понравился подарки.

Впишите вместо точек слоги ча или ща.
зада ча…, уда… ча, зай… чата, обеща…ет, встре ча…, площа…дка, освещает,  чайник, роща навеща…ет, вну… ча та, ту ча…

2․ Նշված հարցերին պատասխանում եք երեկվա աշխատանքի վերջում

Նվեր-գրքի օր

Պատասխանել հարցերին․
1․ Ո՞ւմ համար էիր նվեր պատրաստել․․․
2․ Ո՞ւմից ստացար, ինչպե՞ս․․․
3․ Մի քանի նախադասությամբ պատմիր
Ի՞նչ զգցիր որպես նվիրող։
Ի՞նչ զացիր որպես նվեր ստացող․․․
Հարցերի պատասխանները գրիր տեքստով, տեսանյութով․․․

Ռուբեն Մարուխյան

Մասերի համեմատում

1. Համեմատի՛ր
2. 1/5 > ¼
3. 1/12 < 1/16
4. 1/123 <1/124
5. 1/18 = 1/18
6. 1/7 < 1/9
7. 1/28 > 1/16
8. 1/143= 1/143
9. 1/29 > 1/27
10. Թվերը դասավորի՛ր աճման կարգով

1/9,1/14,1/16,1/142,1/143.

• Թվերը դասավորի՛ր նվազման կարգով

1/856,1/220,1/98, 1/78,1/45,1/7, 1/3.

• 8400 լ տարողությամբ երկու ջրավազաններից լցված են առաջինը ¼ մասը և երկրորդի 1/5 մասը: Ջրավազաններից որու՞մ ավելի շատ ջուր կա: Որքա՞ն է նրանցում եղած ջրի քանակների տարբերությունը: 8400:4×1=2100:5×1=420<2100
• Ջրավազանում կար 1250  ջուր, որը կազմում է նրա տարողության ¼ մասը: Որքա՞ն է այդ ջրավազանի տարողությունը: 1250:4=312,5

Հովանես Թումանյանի հետաքրքիր փասթեր

Մեդիամաքս-ը ներկայացնում է նոր հատուկ նախագիծ՝ «Հայտնիների 10 իրերը»: Փորձելու ենք ներկայացնել հայտնի մարդկանց կյանքից տասը պատմություն, որոնց կրողը անշունչ իրեր են:

Հովհաննես Թումանյան՝ ամենայն հայոց բանաստեղծ։ Ծնվել է 1869 թվականին՝ Դսեղում, մահացել՝ 1923-ին՝ Մոսկվայում: Թումանյանի թիֆլիսյան տնից գրողի բոլոր իրերը 9 մեծ բեռնատարով 1953 թվականին Երեւան տեղափոխվեցին, որտեղ բանաստեղծի կնոջ եւ աղջիկների ջանքերով «վերստեղծվեց» թիֆլիսյան տունը:

1. Օլգայի երգարանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Ժամանակի բոլոր աղջիկների նման երգարան էր պահում նաեւ Օլգան՝ Հովհաննես Թումանյանի կինը: Երգարանում մի բանաստեղծություն կա, որը երկու տարբեր ձեռագրերով է գրված: Օլգան իր հուշերում պատմում է, որ երբ իրենք դեռ նշանված էին, Թումանյանը մի երեկո գալիս է իրենց տուն եւ տեսնում երգարանը: Երբ Թումանյանը ներս է մտնում, այդ պահին Օլգան գրի էր առնում Ռաֆայել Պատկանյանի «Անվերջ գանգատներ» բանաստեղծությունը: Թումանյանն Օլգայից վերցնում է գրիչն ու բանաստեղծության մի քանի տունը ինքն է գրում, այնուհետեւ ստորագրում է: Օլգա Թումանյանի երգարանում երիտասարդ Հովհաննեսի ամենավաղ ստորագրություններից մեկն է:

2. Ամերիկյան արտադրության կոշիկները

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Թումանյանի՝ ամերիկյան արտադրության տնային կոշիկները հաճախ էին հայտնվում Թիֆլիսի հայկական թատրոնի դերասանների ոտքերին: Իսկ կոշիկները հայ դերասանները Թումանյանից փոխարինաբար վերցնում էին Համլետի դերը խաղալու համար: Ներկայացման ժամանակ այս կոշիկներն էր կրում նաեւ բանաստեղծի մտերիմ ընկեր եւ Պոլսից Թիֆլիս տեղափոխված երիտասարդ դերասան Կարապետ Գալֆայանը, ով Շեքսպիրի Համլետի դերը փայլուն էր կատարում:

3. Ճապոնական ջեռակները

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Ցուրտ եղանակին գրողին միշտ ձեռքերը գրպանում էին տեսնում: Հովհաննես Թումանյանը շատ «մրսկան» էր, բայց միայն հագուստի կտորը չէր, որ ծածկում էր նրա ձեռքերն ու տաք պահում դրանք: Գրպանի ջեռակները, կարծես, հենց իր համար արտադրված լինեին: Ճապոնական արտադրության ջեռակները գործում էին ներսում այրվող ածուխի մեխանիզմով: Դրանք միշտ Թումանյանի վերարկուի գրպանում էին՝ բանաստեղծի ձեռքերը տաք պահելու համար:

4. Հայուհու գլուխը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Վրացի նկարիչ Լադո Գուդիաշվիլին Հովհաննես Թումանյանի հետ ծանոթացավ 1917 թվականին՝ իր եւ Սաշա Բաժբեուկ-Մելիքյանի նկարների ցուցահանդեսի առաջին օրը: Շիրվանզադեի մուտքն արդեն նկատել էին, բայց նրանց հատկապես գրավեց բանաստեղծի քայլքը, որն ուղղվում էր դեպի սրահ: Երբ Թումանյանը փնտրում էր նկարների հեղինակներին, Լադոն եւ Սաշան, առանց երկար ձգելու, մոտենում են նրան: Լադո Գուդիաշվիլին իր հուշերում պատմում է, որ այդ օրը ցուցահանդեսի ամենասպասված հյուրը գնեց Բաժբեուկ-Մելիքյանի «Հայուհու գլուխը» կտավը: Այդ հանդիպման եւ ծանոթության վկան էլ մինչ օրս փակցված է Թումանյանի երեւանյան թանգարանի պատին:

5. «Իլյա Մուրոմեց» պահարանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Մի անգամ դստեր՝ Աշխենի հետ փողոցով անցնելիս, Թումանյանը նկատում է վաճառքի հանված պահարան, որը շատ է հավանում: 80 ռուբլի. ահա, թե որքան էր պահանջվում միանգամից բանաստեղծի «սիրտը գրաված» պահարանը ձեռք բերելու համար: Թումանյանը պահանջված 80 ռուբլին չուներ: Վերադառնում է տուն ու շատ արագ թարգմանում Իլյա Մուրոմեցի մասին ռուսական բիլինան: Հոնորարով էլ գնում է պահարանը, որը տանն հենց այդպես էլ անվանում էին՝ «Իլյա Մուրոմեց»:

6. Քառյակների տուփն ու թախտը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Ընդամենը մի քանի տողում կյանքի ողջ փիլիսոփայությունն արտահայտած գրողն իր քառյակները ստեղծում էր թախտին պառկած: Թումանյանի «հոգու կենսագրությունները» ծնվեցին բանաստեղծի կյանքի վերջին տարիներին: Հիվանդ էր, թույլ էր զգում իրեն, ինչի համար էլ գրում էր պառկած: Կողքին միշտ թուղթ ու մատիտ կար, որպեսզի մուսան «կողքով չանցներ»: Ողջ գիշերը գրում էր, իսկ պատին հատուկ քառյակների համար տուփն էր փակցված, ուր հայտնվում էին «նորածինները»:

7. Արծաթյա նոթատետրը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Թումանյանի 50-ամյակը տանն առանձնապես չնշեցին: Հենց սկզբից էր հրաժարվել: Ուրախությունների տրամադրություն չուներ՝ ընտանեկան կորուստների պատճառով: Թումանյանի տանը չնշվեց հոբելյանը, սակայն ժողովուրդը չէր մոռացել ամենայն հայոց բանաստեղծի ծննդյան օրը. տոնական միջոցառումներ եղան տարբեր վայրերում: Այդ օրերին Թումանյանին իրենց մոտ են հրավիրում նաեւ Լոռեցիների հայրենակցական միության անդամները: «Գնում եմ լոռեցիների քեֆին, շաշերը հավաքվել են»,- ասում է Թումանյանը: Բանաստեղծի կրտսեր դուստրը՝ Թամարը, արձագանքում է. «Ամենամեծ լոռեցին ես, ուրեմն ամենամեծ շաշն ես»: Այդ օրվանից, բացի դստեր հուշերից, կա եւս մեկ վկա: Միության անդամները Թումանյանին էին նվիրել արծաթյա նոթատետր՝ վրան փորագրված «Հայրենի Լոռու անզուգական երգիչ, սիրելի Հովհաննես Թումանյանին»:

8. Ցուլի արձանը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Թումանյանը այնքան չէր սիրում իր ծննդյան տոնը, որքան անվանակոչությանը: 1917 թվականի հունվարի 14-ը ձյունառատ օր էր: Երկու տասնյակից ավելի երիտասարդ գրողներ հավաքվել էին իրենց ընկերոջ տանն ու որոշել նվեր մատուցել մեծն բանաստեղծին: Գնել էին ցուլի սեւ արձան՝ վրան բրոնզե աղջիկ: Որոշում են նվերը փոխանցել երեք կին գրողի միջոցով: Թումանյանի մոտ նրանց գնալուց շատ չանցած ներս է մտնում բանաստեղծի պատվիրակն ու փոխանցում նրա գրությունը. «Եթե բոլորդ չգաք՝ նվերը ետ կուղարկեմ»: Երիտասարդ գրողներն ամաչելով բարձրանում են Թումանյանի տան մարմարե աստիճանները, որտեղ մեծ դահլիճում նրանց ընդառաջ է գալիս նա: Քիչ անց արդեն պարում էին՝ թեւ-թեւի տված Զորավար Անդրանիկը, Շիրվանզադեն, ինչպես նաեւ նրանց միացած երիտասարդները:

9. 13 պահարաններում պահվող գրքերը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

«Խնդրում եմ չծխել եւ գիրք չխնդրել»: Թումանյանն այս գրությունը փակցրել էր իր գրադարանի պատին: Բանաստեղծը կանոնավոր կրթություն չէր ստացել, բայց ամենախորը գիտելիքներ ունեցող գրողներից մեկն էր: Այդ գիտելիքները նա ստացել էր ինքնակրթությամբ: Իր կարճատեւ ու դժվար կյանքի ընթացքում նա 10 հազար գիրք էր հավաքել: Թումանյանի 10 հազար գրքից 8150-ն է պահպանվել: 2000 գիրք վերցրել ու չէին վերադարձրել: Որպեսզի այլեւս չտեսնեն ու գիրք չխնդրեն, նա 13 պահարանների ապակիները ծածկել էր նկարներով: Իսկ գրքերը չէր սիրում տալ միայն դառը փորձի պատճառով:

10. Պատի դեղատուփն ու Թումանյանի սիրտը

Լուսանկարը` Մեդիամաքս

Թումանյանի թիֆլիսյան տան պատին դեղերի փոքրիկ պահարան կար: Գրողի մահից հետո, սակայն, դեղատուփում դեղեր չէին պահվում: Դրանում մինչեւ անցյալ դարի 40-ականները պահվում էր բանաստեղծի սիրտը: Թումանյանը մահացավ Մոսկվայում՝ հիվանդանոցում: Նրա հետ էին 10 երեխաներից երեքը: Թումանյանի մահից հետո նրա որդին դիահերձարանից վերցնում է հոր սիրտը: Արեգը եղբորը նամակ է գրում. «Ես չուզեցի՝ հայրիկի բարի սիրտը թափեն: Թաքուն վերցրեցի»: Թիֆլիսում գրողին հուղարկավորում են, իսկ սիրտը՝ ավելի քան 20 տարի պահում տանը:

Այն սենյակում, որտեղ դեղատուփն էր, Թումանյանի մահից հետո մի գիշեր է անցկացնում գրող Ավետիք Իսահակյանը: Թումանյանն ու Իսահակյանն այդ տանը չէին հանդիպել: Թիֆլիս այցելած Իսահակյանը գալիս է Թումանյանի ընտանիքին հյուր, զրույցի են բռնվում, եւ ուշ ժամի պատճառով նա որոշում է մնալ: Պառկում է թախտին ու ամբողջ գիշեր չի կարողանում քնել: Առավոտյան վեր է կենում հոգնած, Թումանյանի տղան ներս է մտնում եւ ասում, որ դեղատուփում Թումանյանի սիրտն է պահվում: Իսահակյանը հասկանում է անքնության պատճառը. «Ամբողջ գիշեր Օհաննեսի սրտի հետ էի, դրա համար էլ չքնեցի»: Շատ հուզված դուրս է գալիս սենյակից եւ խորհուրդ է տալիս տանը չպահել սիրտը:

Թումանյանի սիրտը հասնում է Երեւանի Բժշկական ինստիտուտ, ուր բանաստեղծի կինը համաձայնում է ուղարկել՝ հիշելով Իսահակյանի խորհուրդը: Բանաստեղծի սիրտը հուղարկավորվում է 1994 թվականին՝ Դսեղի հայրական տան բակում:

Class Work

He was hangry, was he hangry?, He wasn’t hangry, We were at home, Were we at home, Were we at home? We were not at home.

is,am-was

are-were

He wanted to eat the carrots.

Did he want to eat the carrots?

He didn’t want eat the carrots.

He ate the carrots.

Did he eat the carrots?

He took the carrots.

Did he take the carrots?

He didn’t take the carrots.

He saw the carrots.

Did he see the carrots?

He didn’t see the carrots.

She come home.

Did she come home?

She didn’t come home.

He saw the carrots.

7. Make up sentences of the mixed words. Բառերը ճիշտ դասավորելով, ստացիր նախադասություններ:

• our, every, family, evening, in, gathers, living-room, the. Every evening our family gathers in the living-room.
• sofa, my, sitting, on, the, mother, is. My mother is sitting on the sofa.
• at, every, eight, evening, a, she, o’clock, watches, Every evening at 8 o’clock she watches soap-opera.

soap-opera.

• father, watching, not, TV, is, my. My father is not watching TV.
• little, playing, her, with, cat, my, is, sister. My little sister is playing with her cat.
• am, in, not, the, I, now, living-room. I am not in the living-room now.

8. Choose the correct verb-form. Ընտրիր ճիշտ տարբերակը:

My father … in London (works, is working).

He … to work every day (goes, is going).

I … football now (play, am playing).

We … to school on Sundays (don’t go, aren’t going).

He … his lessons now (isn’t doing, doesn’t do).

He … computer games every evening (plays, is

playing).

1. Fill in the correct forms. Գրիր ածականի համեմատության աստիճանները:

Positive Form	Comparative	Superlative
hot	hotter	the hotist
exciting	more exciting	the most excitig
angry	angryer	the angriest
high	higher	highest
beautiful	more beautiful	the most beautiful